Trong tuyên bố bất ngờ cách đây 2 tuần, vợ chồng nhà Bezos quyết định chia tay sau 25 năm chung sống. Ngay lập tức mọi ánh mắt đổ dồn về 16% cổ phần, tương đương 140 tỷ USD của Jeff Bezos tại Amazon.
Là nhà sáng lập, Chủ tịch, Tổng giám đốc điều hành, cổ đông lớn nhất, Bezos gần như kiểm soát hoàn toàn bộ tập đoàn bán lẻ trực tuyến Amazon.
 |
| Jeff Bezos và MacKenzie thời còn “mặn nồng” tại sự kiện Vanity Fair Oscar vào năm ngoái. Ảnh: Reuters. |
Câu hỏi lớn được đặt ra là: bà MacKenzie sẽ làm gì với phần tài sản khổng lồ có thể nhận được sao vụ ly hôn? Bà sẽ bán toàn bộ cổ phần? Tìm một chiếc ghế trong hội đồng quản trị? Thực hiện sự thay đổi chiến lược kinh doanh và quản lý?
Ảnh hưởng của vụ ly hôn này không dừng lại ở Amazon mà còn khiến cho những nhà đầu tư đã bỏ tiền vào Google, Facebook, Groupon, Snapchat… phải lo lắng. Không chỉ sở hữu cổ phiếu phổ thông như Jeff Bezos, những doanh nhân sáng lập các tập đoàn kể trên nắm giữ cổ phiếu có quyền kiểm soát đặc biệt, chi phối hoạt động tại công ty.
Hãy thử tưởng tượng Facebook sẽ ra sao khi Mark Zuckerberg và vợ ly hôn. Không có thông tin bất ổn nào của cặp đôi này hoặc những vợ chồng đang chiếm quyền kiểm soát tại những tập đoàn công nghệ khác. Tuy nhiên, những cuộc chia tay tương tự nhà Bezos vẫn có khả năng xảy ra trong tương lai.
Theo The New York Times, tỷ lệ ly hôn ở California khoảng 60% và nhiều nhà sáng lập tại Thung lũng Silicon đang trong độ tuổi dễ xảy ra khủng hoảng hôn nhân.
Hiện tượng các công ty công nghệ với nhà sáng lập nắm quyền kiểm soát vẫn tồn tại ở nhiều nơi. Google đã trở thành công ty đại chúng từ năm 2004 với 2 đồng sáng lập giữ quyền kiểm soát là Serge Brin và Larry Page. Trong vòng 15 năm qua, khoảng 2/3 số lượng cổ phiếu phổ thông đã được chào bán công khai nhưng họ vẫn giữ cổ phiếu có quyền biểu quyết cao nhất. Số phận của các cổ phiếu kiểm soát trong trường hợp người nắm giữ nó ly hôn là điều các nhà đầu tư cần phải lưu ý.
Giáo sư David F. Larcker của Đại học Stanford, đồng tác giả nghiên cứu “Separation Anxiety: The Impact of CEO Divorce on Shareholders” (tạm dịch: Lo lắng về sự chia ly: Tác động của việc CEO ly hôn đối với cổ đông) cho rằng: “Các cổ đông nên chú ý đến vấn đề liên quan đến cuộc sống của CEO khi đưa ra quyết định đầu tư”.
Luật pháp không yêu cầu các cổ đông nắm quyền kiểm soát tiết lộ tình trạng hôn nhân hoặc các thỏa thuận khác có thể ảnh hưởng đến việc xử lý cổ phần của họ sau khi ly hôn. Một số chuyên gia cho biết họ sẽ sớm đề nghị đưa ra quy định về việc này.
Các nhà nghiên cứu khác như John C. Coffee Jr, Giám đốc Trung tâm quản trị doanh nghiệp, thuộc Đại học Columbia, Giáo sư Charles M. Elson của Đại học Delaware cũng có quan điểm tương tự. “Không ai từng nghĩ rằng việc ly hôn của Bezos là một rủi ro đối với Amazon. Giờ đây không ai biết được ông ta sẽ làm thế nào. Dưới góc độ của cổ đông, đó chắc chắn là thông tin cần thiết”, M. Elson đánh giá.
Giáo sư Larcker cho rằng yêu cầu công khai tình trạng hôn nhân có thể dẫn đến vi phạm đời tư, nhưng ít nhất cần một bản thông báo khái quát. “Một khi cuộc ly hôn đang được dàn xếp, hội đồng cần biếtvợ/chồng cũ có yêu cầu tham gia vào hội đồng hay không, hoặc họ có kế hoạch bán cổ phần cho một nhà đầu tư khác. Tất cả động thái này có thể tác động đến giá trị cổ phiếu”, Larcker cho biết.
Thời điểm này, các nhà đầu tư chưa phản ứng gì về vụ ly hôn của Jeff Bezos. Một phần có lẽ vì cặp đôi này đang cố gắng làm dịu mâu thuẫn. Họ có thể dàn xếp để vẫn sống chung như những người bạn.
 |
| Vụ ly hôn của nhà Pincus không ảnh hưởng tiêu cực đến Zynga. Ảnh: Getty Images. |
Năm 2017, Mark Pincus, tỷ phú sáng lập công ty game Zynga và bà Alison Gelb Pincus đã đệ đơn ly hôn. Hai người có thỏa thuận trước hôn nhân nên đã giải quyết êm thấm 70% cổ phần của Pincus tại công ty do ông điều hành. Trong cuộc phỏng vấn với The New York Times vào năm ngoái, Mark Pincus tiết lộ vụ ly hôn đã diễn ra tốt đẹp.
Sau việc này, Mark Pincus vẫn nắm quyền điều hành tại Zynga nhưng đã chuyển đổi cổ phiếu kiểm soát thành cổ phiếu phổ thông và giảm tỷ lệ xuống còn 10%, tuy nhiên ông khẳng định điều đó không liên quan đến vụ ly hôn.
Bản thân bà Alison Gelb Pincus cũng là một doanh nhân, đồng sáng lập công ty bán lẻ trực tuyến One Kings Lane, sau đó bán lại cho Bed Bath & Beyond với giá gần 30 triệu USD. Sau ly hôn cả hai vẫn là những người giàu có, việc chia tài sản không được công bố và không có tác động tiêu cực nào đến Zynga.
 |
| Nhà sáng lập Wynn Resorts đã trải qua nhiều biến cố sau ly hôn. Ảnh: AP. |
Trong vụ ly hôn năm 2010, Steve và Elaine Wynn, những nhà sáng lập công ty Wynn Resorts, chia đôi 36% cổ phần trị giá 1,4 tỷ USD. Để duy trì sự kiểm soát của ông Wynn, bà Wynn đã đồng ý trao quyền biểu quyết trên cổ phần của mình cho chồng cũ.
Tuy nhiên, 2 năm sau bà Wynn bị loại ra khỏi hội đồng quản trị và phải khởi kiện để giành lại quyền biểu quyết.Sau vụ bê bối quấy rối tình dục nhân viên, ông Wynn từ chức Giám đốc điều hành, bán số cổ phần của mình, dẫn đến việc vợ cũ của ông nắm cố phần chi phối tại công ty.
Theo nghiên cứu của Larcker, trong số 24 giám đốc điều hành đã ly hôn ở giai đoạn 2009-2012, đã có 7 người (29%) từ chức trong vòng 2 năm.
Bà DeJean – một luật sư có kinh nghiệm tư vấn hôn nhân cho các doanh nhân tại Thung lũng Silicon và những người nổi tiếng, trong đó có Angelina Jolie – cho biết gần đây bà đã soạn nhiều thỏa thuận trước hôn nhân của các doanh nhân trẻ. Bà cho biết đàn phán việc này với thân chủ phải rất tế nhị, thật thiếu lãng mạn khi nói về việc xử lý tài sản sau ly hôn với những cặp đôi đang yêu nhau hoặc chuẩn bị kết hôn.
Tuy nhiên, vị luật sư đánh giá việc này có tầm quan trọng lớn và hiểu vì sao các nhà đầu tư muốn biết thông tin hôn nhân của người nắm quyền kiểm soát.
Nguyễn Hiếu
News Zing/ The New York Times
