Dê rất dễ nuôi. Chúng ít bệnh tật mà lại mắn đẻ nên đàn dê tăng rất nhanh. Người ít vốn cũng nuôi được dê. Nuôi dê cũng tốn ít công sức mà lại thu hồi vốn nhanh, hiệu quả kinh tế rất rõ ràng… Đặc biệt trong các điều kiện khó khăn không thể chăn nuôi gia súc gia cầm khác, nhưng vẫn có thể chăn nuôi dê bởi ít vốn, đơn giản, dễ thực hiện, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Trung bình mỗi năm có thể thu nhập 40 – 50 triệu đồng.
Chính vì vậy, dê sữa được coi là “bò sữa của những nông hộ ít vốn”, tham gia xoá đói, giảm nghèo vươn lên làm giàu thành công.
Nếu có ý định làm trang trại chăn nuôi dê, dưới đây là việc bạn cần phải chuẩn bị.
Tìm hiểu về con dê và các mô hình chăn nuôi dê hiệu quả
Trước khi chăn nuôi dê bạn cần phải tìm hiểu loài dê, đặc tính sinh trưởng, các loại bệnh thường gặp ở dê cũng như các mô hình chăn nuôi dê hiệu quả cao để định hướng cho bản thân và tự tin với vốn kiến thức nuôi dê mở trang trại.
Dê là loài dễ nuôi, nuôi dê dễ hơn chăn nuôi các loại gia súc, gia cầm khác, không mất công chăm sóc như các con vật khác, đặc biệt là phù hợp với địa phương vùng ven biển, ít dịch bệnh, sinh sản và tăng trọng nhanh. Dê thích nghi với nhiều vùng sinh thái khác nhau, dê sử dụng nguồn thức ăn từ cỏ cây và tận dụng được nguồn phế phụ phẩm nông nghiệp, công nghiệp là chủ yếu, ít sử dựng thức ăn tinh.
Thị trường tiêu thụ sản phẩm như: Thịt dê, sữa dê, vú dê, huyết dê, ngọc dương dê… đều là những sản phẩm quí hiểm, chất lượng cao, thơm ngon và bổ dưỡng. Nhất là sữa dê dùng thường xuyên có thể phòng và trị bệnh suy dinh dưỡng, còi xương, hen suyễn cho trẻ em và bồi dưỡng sức khỏe cho người lớn tuổi. Dê cung cấp phân bón cho trồng trọt và thức ăn cho nuôi trồng thủy sản rất tốt.
Thị trường tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi dê phong phú, đa dạng và rất ổn định, không chỉ trước mắt mà còn lâu dài. Hiện tại, thị trường tiêu thụ nội địa, sữa dê được bán với giá 8.000 – 10.000đ/lít (cao hơn 3 lần so với sữa bò), thịt dê 50.000- 60.000đ/kg (cao hơn 1,5 lần so với thịt bò), ngọc dương dê 100.000 – 120.000đ/Bộ (cao hơn 3 lần so với bò)…
Chính vì những lợi thế này mà mở trang trại chăn nuôi dê là ý tưởng rất khả thi và có hiệu quả kinh tế cao, bạn có thể nuôi dê thịt, dê sữa hoặc dê sinh sản, dê nuôi nhốt, nuôi dê thả đồi…
Bạn có thể học các lớp huấn luyện kỹ thuật nuôi dê của Sở NN hoặc đến các trang trại khác nghiên cứu mô hình của họ để lấy kiến thức và kinh nghiệm, tìm mua sách, tài liệu hướng dẫn về nuôi dê để đọc…
Chuẩn bị vốn
Tùy thuộc vào số vốn ban đầu mà bạn chăn nuôi quy mô nhỏ hoặc lớn, nếu chưa có nhiều kinh nghiệm hoặc số vốn ít thì nên thực hiện chăn nuôi quy mô nhỏ trước rồi mở rộng sau, sẽ tránh tổn thất hơn.
So với chăn nuôi các loài vật khác, chăn nuôi dê cần không nhiều vốn, quay vòng vốn nhanh, tận dụng được lao động và điều kiện tự nhiên. Bạn nên lập ra bản kế hoạch chi tiết các khoản cần chi để có thể huy động vốn cần thiết, vốn ít thì mua con giống ít và nhân giống dần, vốn nhiều thì mua số lượng con giống nhiều hơn…
Vị trí trang trại
Nếu nhà có đất sẵn thì bạn không cần phải tìm thuê hoặc mua đất làm trang trại, nếu chưa có thì bạn có thể tìm trong vùng để thuê/mua.
Vị trí trang trại cũng rất quan trọng, bạn cần chọn nơi vừa rộng rãi, nguồn nước đảm bảo, khí hậu phù hợp, đồng thời cũng nên lưu ý thuận lợi về giao thông để có thể dùng phương tiện vận tải lớn để chuyên chở sản phẩm và dự trữ thức ăn, phòng trừ dịch bệnh trong chăn nuôi…
Bạn nên chú ý các điều khoản rõ ràng và minh bạch khi làm hợp đồng thuê hoặc mua đất làm trang trại để tránh rắc rối về sau.
Làm chuồng trại
Chuồng trại chăn nuôi dê nên thiết kế gồm 3 phần:
Chuồng trại: chuồng dê có thể là căn nhà hoặc lán trại đơn giản nhưng phải đảm bảo ở nơi khô ráo, sạch sẽ thông thoáng, tránh nắng nóng và ẩm ướt. Nền chuồng phải phẳng, nhẵn để dễ vệ sinh, có rãnh thoát phân và nước tiểu. Chuồng dê tốt nhất nên làm hướng Đông Nam để mát về mùa hè ấm về mùa đông.
Cũi, lồng, chuồng dê: có thể làm bằng tre, gỗ, tầm vong hay tận dụng vật liệu sẵn có. Tất cả đều phải chắc chắn, gọn gàng không để dê chui qua, lọt chân. Sàn chuồng phải cách mặt đất từ 50–80 cm. Chuồng nuôi cần đảm bảo diện tích: Dê đực giống: 1,5 -2 m2, dê thịt 0,6m2.
Sân chơi: là phần nền đất, tiếp giáp với chuồng có hàng rào bảo vệ. Khu vực sân chơi phải quang đãng, thoáng mát, có bóng râm, phẳng không đọng nước. Sân chơi thường có diện tích rộng bằng 3 lần diện tích chuồng nuôi.
Vì là loại động vật không ưa độ ẩm cao, nên chuồng trại cho dê cần phải đảm bảo sạch sẽ, thông thoáng, tránh nắng nóng và ẩm ướt. Khi làm chuồng, tùy theo đặc điểm từng vùng, từng nhà cụ thể mà xác định vị trí và hướng chuồng thích hợp để tận dụng yếu tố thuận lợi và hạn chế tối đa các yếu tố bất lợi của thời tiết đối với dê.
Trước chuồng nuôi cần có khoảng sân rộng để theo dõi, quản lý đàn dê, cũng như khi bắt dê để kiểm tra, phối giống, cho ăn và phòng trị bệnh. Nhưng quan trọng hơn cả là tránh cho dê giao phối cận huyết để bảo đảm năng suất, chất lượng con giống.
Mua dê con giống
Với nhiều người có kinh nghiệm nuôi dê, ban đầu bạn không nên nhập quá nhiều con giống, bước đầu chỉ nên nuôi 15-20 mẹ dê thật chuẩn, vừa nuôi vừa lấy kinh nghiệm vừa nhân đàn. Tùy thuộc vào từng loài dê và mục đích chăn nuôi mà bạn chọn dê giống phù hợp. Nên chọn mua dê giống ở những nơi đảm bảo uy tín, nguồn gốc rõ ràng, có chuyên môn như Trung tâm Nghiên cứu dê và thỏ ở Ba Vì (Hà Nội), các trung tâm giống, cây trồng thuộc sở nông nghiệp và phát triển nông thôn, viện chăn nuôi, các trang trại nuôi dê lớn khác…
Chọn giống dê cái:
– Ngoại hình: Chọn những dê có ngoại hình đẹp, mình nở rộng, ngực sâu, thân hình cân đối khỏe mạnh, da mềm, lông bóng. Bầu vú nở rộng, cân đối, núm vú dài và đưa về phía trước có nhiều mạch máu nổi trên bầu vú
– Khả năng sinh sản: Khoảng cách lứa đẻ đều đặn, số con đẻ ra, tỷ lệ nuôi sống cao.
– Khả năng sinh trưởng: chọn những con có chỉ tiêu sinh trưởng cao hơn những con khác trong đàn tại thời điểm sơ sinh, lúc 6 tháng tuổi, lúc phối giống, tuổi đẻ lứa đầu tiên.
Chọn giống dê đực:
Chọn những con đực có ngoại hình đẹp, đầu cổ kết hợp hài hòa, thân mình cân đối khỏe mạnh, 4 chân vững chắc, hai dịch hoàn to đều, dáng nhanh nhẹn, tính hăng tốt.
Thức ăn cho dê
Thức ăn cho dê rất đa dạng gồm: các loại cây bụi, cỏ trồng, cỏ mọc tự nhiên, các loại lá cây (so đũa, mít, chuối, sầu đâu, keo dậu, dâm bụt….), phế phẩm nông nghiệp (rơm, thân cây ngô, ngọn mía, dây đậu…), các loại củ quả (khoai lang, bí đỏ, chuối…), thức ăn tinh, thức ăn khoáng. Thức ăn thô xanh thường chiếm khoảng 55 – 70% khẩu phần ăn của dê.
Trong trang trại của mình bạn có thể trồng một số cây làm thức ăn cho dê như Cỏ voi, Cỏ Ghinê, Cỏ Ruzi, Cây keo dậu, Cây chè khổng lồ, lá chàm tai tượng, ngọn mía, dâm bụt, lá mít… và các thức ăn khác như Ủ rơm với urê, Ủ chua một số loại thức ăn thô xanh, Ủ chua cây ngô sau khi thu bắp, ủ chua cỏ…
Dê có nhu cầu về nước đặc biệt thấp, thấp nhất trong số các gia súc nhai lại. Tuy nhiên nếu nhiệt độ môi trường 20 – 40oC thì nhu cầu về nước tăng. Vì vậy ta cần tạo điều kiện cho dê uống nước nhiều, nhất là dê cái sữa khi đó năng suất sữa sẽ cao hơn.
Bạn nên chú ý mỗi một loại dê khác nhau sẽ có nhu cầu dinh dưỡng, khẩu phần ăn khác nhau: dê cái vắt sữa, dê cái cạn sữa, dê đực giống, dê hậu bị…
Trong quá trình chăn nuôi bạn cần chăm sóc dê theo từng giai đoạn và chú ý các bệnh dịch dê hay mắc phải để kịp thời cứu chữa, tránh thất thoát trong chăn nuôi.
Theo dõi sức khoẻ đàn dê hàng ngày, không cho dê ăn thức ăn ướt, dính nước mưa, bùn đất. Cho dê uống nước sạch có bổ sung thêm một ít muối.
Vệ sinh sạch sẽ chuồng trại, sân chơi, máng ăn, uống hàng ngày, tiêu độc sát trùng chuồng trại chăn nuôi 2 tuần/lần.
Định kỳ tẩy giun sán và tiêm phòng các loại vaccin để phòng bệnh truyền nhiễm cho dê như: lở mồm long móng, đậu, tụ huyết trùng…
