Giáo dục miễn phí, chăm sóc sức khỏe miễn phí, chăm sóc trẻ em miễn phí. Ở quốc gia này, bạn có thể chấp nhận rủi ro, bạn sẽ không phải ra đường nếu thất bại.
Giống như nhiều nơi khác ở châu Âu, nền kinh tế Thụy Điển cũng đã phải chịu đựng những khó khăn tương tự: Những đợt lạm phát và suy thoái và giờ đây là viễn cảnh tăng trưởng ít ỏi trong một thế giới bị chia rẽ bởi xung đột địa chính trị và kinh tế.
Tuy nhiên, điều khiến quốc gia Bắc Âu nhỏ bé này trở nên khác biệt so với những “hàng xóm” khác ở châu Âu là họ sở hữu một danh sách các doanh nhân công nghệ cao khiến các nước láng giềng phải ghen tị.
Spotify và Skype là những thương hiệu được công nhận trên toàn cầu. Klarna, một công ty công nghệ tài chính, và King Digital Entertainment, nhà sản xuất trò chơi điện tử đình đám Candy Crush, là những ví dụ điển hình về các gã khổng lồ công nghệ trong nước.
Jacob Kirkegaard, thành viên cấp cao tại Quỹ Marshall của Đức cho biết: “Họ có một thứ gì đó – đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ – mà các quốc gia châu Âu khác không thực sự có ở mức độ tương tự”.
ĐIỀU ĐẶC BIỆT
Thành tích kinh doanh đó đã thu hút sự chú ý trở lại vào thời điểm người ta ngày càng lo ngại về khả năng cạnh tranh của châu Âu với những tiến bộ trong công nghệ cao của Mỹ và Trung Quốc.
Mỹ đã sản sinh ra một thế hệ các công ty như Google, Meta và Amazon, trong khi bối cảnh công nghệ của Trung Quốc phát triển mạnh mẽ với các công ty như Alibaba, Huawei và ByteDance – chủ sở hữu của TikTok.
Tất nhiên, châu Âu có những gã khổng lồ công nghệ ngôi sao của riêng mình như ASML của Hà Lan, một công ty hàng đầu thế giới trong lĩnh vực bán dẫn. Nhưng nhìn chung, châu lục này được coi là người ngoài cuộc trong cuộc đua đổi mới, được biết đến nhiều hơn với việc quản lý chặt chẽ các công ty công nghệ nước ngoài hơn là xây dựng doanh nghiệp của riêng mình.
Tác động kinh tế của việc tụt hậu là rất lớn, nhưng điều này cũng có những hàm ý xã hội quan trọng. Các nhà hoạch định chính sách châu Âu lo ngại về tác động lâu dài của việc dựa vào các tập đoàn nước ngoài về truyền thông, phương tiện truyền thông xã hội, mua sắm và giải trí thay vì dựa vào các công ty có cái được gọi rộng rãi là “giá trị châu Âu”.
Những giá trị đó bao gồm sự đánh giá cao hơn về việc bảo vệ quyền riêng tư, ngăn chặn việc phát tán những lời nói thù địch và duy trì chế độ bảo vệ lao động chặt chẽ cũng như cân bằng tốt hơn giữa công việc và cuộc sống.
Những người chỉ trích chính sách công nghệ của châu Âu phàn nàn về việc ít tiếp cận được với vốn đầu tư mạo hiểm và văn hóa không thích mạo hiểm. Những người làm công nghệ ở châu Âu thường chuyển đến Mỹ thay vì xây dựng công ty tại quê nhà.
Nhưng Thụy Điển đã có một trải nghiệm khác. Theo báo cáo về công nghệ châu Âu của công ty đầu tư Atomico, Thụy Điển đã sản sinh ra nhiều kỳ lân công nghệ trên đầu người hơn bất kỳ quốc gia nào khác ở châu Âu sau Estonia nhỏ bé. Và Thụy Điển đứng thứ tư về số lượng kỳ lân, sau Anh, Đức và Pháp, những quốc gia có dân số lớn gấp sáu đến chín lần.
Mario Draghi, cựu chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu, người đang phân tích “cuộc khủng hoảng năng lực cạnh tranh” của Liên minh châu Âu, gần đây đã chỉ ra Thụy Điển là một ví dụ để noi theo. Ông lưu ý rằng lĩnh vực công nghệ của nước này có năng suất gấp đôi mức trung bình của Liên minh châu Âu và cung cấp các chương trình xã hội mạnh mẽ.
Trong các cuộc phỏng vấn, hàng chục doanh nhân, nhà đầu tư và nhà kinh tế đồng ý rằng một thành phần của thành công của Thụy Điển là các sáng kiến trong những năm 1990 đã cung cấp cho một bộ phận lớn công chúng quyền truy cập vào máy tính cá nhân và băng thông rộng. Vào thời điểm đó, hầu hết mọi người chỉ mới quen với tiếng rít chói tai của modem quay số.
Fredrick Cassel, đối tác tại Creandum, một công ty đầu tư mạo hiểm đã đầu tư vào Spotify và Klarna, cho biết khả năng sử dụng Internet tại nhà đã đưa ông đến con đường trở thành nhà đầu tư công nghệ.
Ông Cassel, 50 tuổi, cho biết, nỗ lực đưa máy tính cá nhân vào mọi nhà và xây dựng kết nối đã mang lại cho Thụy Điển lợi thế trong việc sản sinh ra một “thế hệ kỹ sư”. “Tôi thấy khó có thể thấy điều đó xảy ra nếu không có hai cơ sở hạ tầng đó”.
Doanh nhân công nghệ người Thụy Điển Hjalmar Nilsonne cũng có trải nghiệm tương tự. Anh nhớ lại việc sở hữu máy tính Pentium II HP của riêng mình vào năm 1998 khi mới 10 tuổi: Chiếc máy tính “đã thay đổi cuộc đời tôi, bằng cách giới thiệu tôi với lập trình và internet”.
Ông Nilsonne, người sáng lập Watty (sau này đã được bán), gần đây đã đồng sáng lập một công ty khởi nghiệp có tên Neko Health với Daniel Ek, người sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Spotify.
“Anh ấy có cùng câu chuyện với tôi”, ông Nilsonne nói về người cộng sự Neko của mình. “Chúng tôi bắt đầu nghịch máy tính. Chúng tôi học cách xây dựng trang web. Chúng tôi bắt đầu bán trang web cho bạn bè và gia đình khi còn là thiếu niên. Và tất cả những điều đó đều có thể thực hiện được vì chúng tôi đã tiếp cận Internet từ rất sớm”.
KHÔNG SỢ THẤT BẠI
Hjalmar Nilsonne, người sáng lập Neko Health, một công ty công nghệ y tế Thụy Điển cho biết việc có máy tính riêng khi mới 10 tuổi đã thay đổi cuộc đời anh.
Các nhà phân tích cũng chỉ ra một truyền thống ở Thụy Điển về đầu tư công và tư vào nghiên cứu và phát triển, hiện chiếm 3,4% tổng sản lượng, một trong những tỷ lệ phần trăm cao nhất ở châu Âu. Ngoài ra còn có một nguồn tài sản lớn từ các quỹ gia đình như Wallenberg và Ikea cũng như một hệ thống lương hưu do chính phủ kiểm soát đóng vai trò là nguồn vốn đầu tư mạo hiểm ban đầu tại quốc gia nhỏ bé này.
Asa Zetterberg, giám đốc điều hành của TechSverige – một tổ chức thương mại, cho biết các doanh nghiệp Thụy Điển luôn phải tìm kiếm khách hàng bên ngoài đất nước, nơi chỉ có 10 triệu dân.
Bà cho biết điều đó đã buộc các công ty khởi nghiệp và ngành công nghiệp phải “có sức cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu”.
Một nửa tổng sản phẩm quốc nội của đất nước đến từ xuất khẩu và lĩnh vực công nghệ chiếm 11% tổng kim ngạch xuất khẩu vào năm 2022.
Niklas Zennstrom, người sáng lập Skype và hiện là giám đốc điều hành của Atomico cho biết các công ty khởi nghiệp có thể nhận được tài trợ sớm nhưng gặp khó khăn hơn nhiều trong việc nhận được tài trợ để mở rộng hoạt động ở châu Âu so với các công ty khởi nghiệp ở Mỹ.
Áp lực về việc tài trợ nhiều hơn xuất hiện trong bối cảnh các chính phủ trên khắp thế giới thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa việc chỉ đạo phát triển kinh tế. Mỹ đã tăng chi tiêu cho chất bán dẫn, năng lượng thay thế và xe điện lên hàng trăm tỷ USD để cạnh tranh quyết liệt hơn với Trung Quốc.
Các văn bản luật đặc biệt của Tổng thống Biden nhấn mạnh đến trợ cấp, bảo lãnh cho vay và ưu đãi thuế cho các công ty đầu tư vào quá trình chuyển đổi xanh và công nghệ tiên tiến.
Các chính sách của ông Biden cũng hướng đến hỗ trợ xã hội như yêu cầu các nhà sản xuất chip nhận được trợ cấp phải cung cấp dịch vụ chăm sóc trẻ em giá cả phải chăng. Nhưng trọng tâm là các vấn đề công nghiệp và công nghệ.
Những người sáng lập và nhà đầu tư ở Thụy Điển liên tục chỉ ra vai trò quan trọng của mạng lưới an sinh xã hội rộng lớn của đất nước trong việc khuyến khích các doanh nhân thử nghiệm và chấp nhận rủi ro — bất chấp mức thuế cao để tài trợ cho các chương trình này.
Ông Cassel tại Creandum cho biết một “hệ thống phúc lợi xã hội” hiệu quả là cách tốt nhất mà chính phủ Thụy Điển có thể khuyến khích tinh thần kinh doanh và đổi mới.
Giáo dục miễn phí, chăm sóc sức khỏe miễn phí, chăm sóc trẻ em miễn phí. “Bạn có thể chấp nhận rủi ro, bạn sẽ không phải ra đường” nếu bạn thất bại, ông nói.
Sebastian Siemiatkowski, người sáng lập Klarna, cũng đánh giá cao hệ thống an toàn của Thụy Điển.
Anh cho biết cha mẹ là người nhập cư của anh thường thất nghiệp khi anh còn nhỏ. Tuy nhiên, anh vẫn có thể được chăm sóc sức khỏe, theo học những trường tốt nhất và có máy tính ở nhà từ sớm “mà không cần tiền”.
Thụy Điển (cùng với Bỉ) chi cho giáo dục tính theo tỷ lệ phần trăm tổng sản phẩm quốc nội nhiều hơn bất kỳ thành viên nào khác của Liên minh châu Âu.
Ông Siemiatkowski chỉ ra rằng Thụy Điển cũng vượt xa Mỹ về cơ hội bình đẳng. Quốc gia này xếp thứ tư trong chỉ số di động xã hội của Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2020, mới nhất hiện có. Mỹ xếp thứ 27.
Ông cho biết, đó là lý do quan trọng khiến Thụy Điển “vượt trội hơn sức mạnh của mình”.
Theo: NYTimes
Hoàng Chi
